قاچاق عتیقه
قاچاق عتیقه و جرم قاچاق عتیقه
یکی از جرایم مهم اقتصادی کشور، جرم قاچاق عتیقه می باشد. از آنجایی که اشیاء عتیقه جزء ثروت ملی هر کشور می باشند به این معنا که متعلق به تمام مردم یک سرزمین می باشد و هیچ شخص خصوصی حق مالکیت و خرید و فروش آن ها را ندارد مگر با مجوز قانون، لذا ورود و خروج آن ها از کشور نیز در انحصار دولت می باشد. از این رو چنانچه اشخاص خصوصی مبادرت به خروج غیر قانونی و قاچاق عتیقه از کشور نمایند، این عمل آن ها طبق قانون مجازات اخلال گران در نظام اقتصادی، جرم تلقی شده و مشمول مجازات قانونی مقرر در این قانون خواهد شد.
به طور کلی، قاچاق عبارت است از وارد کردن یا خارج کردن کالاهایی که ورود یا خروج آن ها به کشور ممنوع و یا در انحصار دولت است. مانند دارو، ارز، اعضای بدن، مشروبات الکلی و … . به عبارت دیگر، برخی کالا ها به دلیل شرایط خاصی که دارند ورود و خروجشان یا ممنوع است و یا در انحصار دولت و یا اشخاصی است که از طرف دولت مجوز داند.
یکی از این نوع کالاها، آنهایی هستند که اصولا استعمال آن ها در داخل کشور جرم و ممنوع است مانند مواد مخدر، مشروبات الکلی و.. دسته دوم کالاهایی هستند که بنا به اهمیتی که دارند صرفا در اختیار دولت می باشند مانند اسلحه و جنگ افزار ها، دارو و … به این نوع کالا ها، کالا های قاچاق و به اشخاصی که به این کار اشتغال دارند قاچاقچی گفته می شود.
اما به طور خاص در ارتباط با قاچاق عتیقه، قانون مجازات اخلال گران در نظام اقتصادی، ماده ای مقرر نموده که در ارایه تعریف از این جرم مفید می باشد.
به موجب بند دال ماده 1 این قانون: خارج کردن میراث فرهنگی یا ثروت های ملی حتی در صورتیکه به خارج نمودن آن از کشور نیز نینجامد، قاچاق محسوب شده و تمام اموال کشف شده، قاچاق بوده و مال مربوطه به نفع دولت ضبط می شود.
موجب بنابراین به موجب این قانون، میتوان قاچاق عتیقه را اینگونه تعریف کرد:
اقدام به خارج نمودن ثروت های ملی از جمله اشیاء عتیقه از کشور حتی چنانچه به خروج آن نینجامد. اما ممکن است سوال شود که عتیقه دقیقا به چه معناست و به چه اشیایی عتیقه می گویند؟ در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.
تعریف اشیاء عتیقه
تعریف اشیاء عتیقه؛ اصولا به اشیاء تاریخی و قدیمی عتیقه گفته می شود. اما در ایران، این اشیاء به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول آن هایی هستند که مربوط به قبل از دوره صفوی می باشند و دسته دوم نیز آنهایی هستند که مربوط به بعد از دوره صفوی هستند.
آنهایی که مربوط به قبل از دوره صفوی می باشند در انحصار دولت هستند زیرا آثار باستالنی و میراث ملی کشور محسوب می شوند لیکن آنهایی که مربوط به بعد از دوره صفویه یعنی سده های اخیر می باشند منحصرا متعلق به دولت نمی باشند و ممکن است متعلق به اشخاص خصوصی باشند و جزء آثار هنری به حساب آیند.
بنابراین ما در بحث قاچاق عتیقه غالبا با اشیایی سر و کار داریم که مربوط به پیش از دوره صفویه می باشند. در ادامه به بحث شرایط و عناصر تحقق جرم قاچاق عتیقه می پردازیم.
قاچاق عتیقه در چه شرایطی جرم است؟
اصولاً برای اینکه یک عملی به موجب قانون ما جرم باشد می بایست دارای سه عنصر قانونی، مادی و روانی باشد. در ابتدا توضیحی کلی و مختصر در مورد هریک از این عناصر ارائه می دهیم و سپس به طور خاص به بررسی عناصر جرم قاچاق عتیقه می پردازیم.
الف) عنصر قانونی جرم قاچاق عتیقه: عنصر قانونی به این معناست که یک عمل در صورتی جرم است که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد. بنابراین چنانچه عملی هرچند حرام و ناپسند در قانون جرم انگاری نشده باشد، نمی توان آن را جرم دانست مانند خودکشی که هرچند حرام و نکوهیده است ولی چون در قانون ما برایش مجازات تعیین نشده لذا جرم نیست. در خصوص جرم قاچاق عتیقه در دو قانون جرم انگاری شده است.
- به موجب م 561 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 :
هر گونه اقدام به خارج کردن اموال تاریخی – فرهنگی از کشور هر چند به خارج کردن آن نیانجامد قاچاق محسوب و مرتکب علاوه بر استرداد اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال موضوع قاچاق محکوم خواهد شد.
- به موجب بند دال ماده 1 قانون مجازات اخلالگران نظام اقتصادی:
خارج کردن میراث فرهنگی یا ثروت های ملی حتی در صورتیکه به خارج نمودن آن از کشور نیز نینجامد، قاچاق محسوب شده و تمام اموال کشف شده، قاچاق بوده و مال مربوطه به نفع دولت ضبط می شود.
ب) عنصر مادی جرم قاچاق عتیقه: در ارتباط با قاچاق عتیقه به موجب قوانین ذکر شده می توان گفت، عنصر مادی آن، عبارت است از اقدام به خروج اموال تاریخی و فرهنگی از کشور. بنابراین صرف اقدام در این زمینه برای تحقق عنصر مادی این جرم کافیست حتی اگر به خروج از کشور منجر نشود. بنابراین شخصی که، عتیقه ای را به قصد خروج از مرز های کشور جابجا می کند ولی در شهر های مرزی به دام پلیس گرفتار می شود نیز جرم قاچاق عتیقه محسوب می شود هرچند منجر به خروج از کشور نشده است.
پ) عنصر روانی جرم قاچاق عتیقه: به معنای داشتن اراده و قصد مجرمانه یا سوء نیت می باشد. به عبارت دیگر چنانچه شخصی عملی را که جرم می باشد سهوا و بدون عمد مرتکب شود نمی توان مجرم شناخت. در خصوص این جرم نیز آگاهانه بودن و عمدی بودن آن شرط تحقق این جرم می باشد بنابراین شخصی که شی عتیقه ای را بدون آنکه بداند عتیقه است بخواهد از کشور خارج کند، جرم محسوب نمی شود البته اثبات آگاه نبوذن بسیار دشوار است. همچنین شخصی که بدون اطلاعش در چمدان او عتیقه ای پنهان می کنند و در فرودگاه هنگام بازرسی کشف می شود نیز مرتکب جرم نیست.
چنانچه در زمینه جرم قاچاق عتیقه و احکام حقوقی مربوط به آن سؤالاتی برای شما پیش آمده است یا در تنظیم و اجرای مفاد دادخواست و لایحه جرم قاچاق عتیقه نیاز به راهنمایی دارید، مشاورین و وکلای مجرب ما در کانون وکلای آسیا پاسخگوی سوالات شما خواهند بود.
