قتل در قانون مجازات اسلامی

قتل در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به سه دسته تقسیم می شود:

1-قتل عمد

طبق ماده 290 قانون مجازات اسلامی 1392 که تعریف قتل عمد در4 بند و 2 تبصره بیان شده است. بر اساس این ماده 4 حالت برای قتل عمد می توان در نظر گرفت:

الف) شخص قصد کشتن مقتول را دارد اعم از اینکه فعل یا عمل مرتکب کشنده باشد یا نباشد که در این حالت صرف قصد کشتن مهم است و فعل شخص الف باید عرفا کشنده باشد یعنی تشخیص آن با عرف می باشد.

ب) شخص بدون قصد کشتن مجنی علیه (مقتول) فعل یا رفتاری را انجام دهد که عرفا کشنده یا مرگ آور است و منجر به قتل شود. این نوع قتل در نزاع و دعوای خیابانی بسیار دیده میشود. در این نوع قتل علم و آگاهی شخص (قاتل) نسبت به کشنده بودن عمل خود اهمیت دارد.

پ) مرتکب نه قصد کشتن دیگری دارد و نه رفتار و فعل او عرفا کشنده است اما چون مجنی علیه (مقتول) دارای وضعیت خاص مثل بیماری، پیری و.. است و یا به علت خاص مکانی یا زمانی، به لحاظ عرفی کشنده و سبب قتل میشود. اصل بر عدم علم و آگاهی مرتکب به وضعیت خاص مجنی علیه است و باید ثابت شود که مرتکب وضعیت خاص مجنی علیه را میدانسته و انجام چنین عملی سبب مرگ او میشود در غیر اینصورت قتل واقع شده، عمدی نیست.

ت) مرتکب قصد انجام جنایتی را دارد بدون اینکه فرد یا جمع معینی هدف او باشد در نهایت جنایت مقصود یا شبیه آن اتفاق می افتد، مثل بمب گذاری در اماکن عمومی.

مجازات قتل عمد

قانونگذار برای قتل عمد دو نوع مجازات تعیین نموده است:

الف) قصاص: اولین و شدیدترین مجازات برای قتل عمد قصاص است که طبق ماده 381 قانون مجازات اسلامی مصوبه 1392، مجازات قتل عمد در صورت تقاضای ولی دم و وجود سایر شرایط مقرر در قانون، قصاص است.

ب) دیه: در صورت رضایت اولیای دم به جای قصاص، دیه جایگزین میشود. طبق قانون مجازات اسلامی، دیه باید ظرف مدت یک سال قمری به اولیای دم پرداخت شود. در این مورد نیز قاضی میتواند قاتل را به مجازات حبس 3 تا الی 10 سال محکوم نماید.

2-جرم قتل شبه عمد

مطابق ماده 291، قتل شبه عمد دارای سه حالت است:

الف) مرتکب قصد رفتاری را نسبت به مجنی علیه داشته ولی قصد جنایت واقع شده را نداشته باشد. این حالت مصداق معروف و بارز قتل غیرعمدی را بیان میکند. در جرایم عمدی رفتار مجرمانه باید منتهی به نتیجه شود و مرتکب علاوه بر قصد رفتار مجرمانه، قصد حصول نتیجه را هم داشته باشد ولی اگر فقط قصد رفتار مجرمانه وجود داشته باشد، قتل غیرعمدی به حساب می آید.

ب) مرتکب نسبت به مقتول، قصد کشتن او را داشته و نه رفتارش عرفاً کشنده بوده ولی نسبت به موضوع جهل داشته است. به عنوان مثال شخص الف قصد داشته رفتاری نسبت به حیوان یا شی انجام دهد بعداً خلاف آن معلوم می شود که اشتباه کرده و موضوع در حقیقت انسان بوده نه شی یا حیوان. مثل اینکه شکارچی به گمان اینکه سیاهی از دور، حیوان است به سوی آن شلیک کند اما معلوم شود که انسان است.

پ) شخص مرتکب تقصیر می شود و این تقصیر ممکن است در اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی و یا عدم رعایت مقررات و عدم داشتن مهارت باشد و در اینجا شخص مرتکب نه قصد کشتن را دارد و نه رفتارش عرفاً کشنده است. به عنوان مثال تصادفات رانندگی.

مجازات جرم قتل شبه عمد

بدلیل عمدی نبودن مجازات قصاص منتفی می شود. مجازات قتل شبه عمد پرداخت دیه توسط خود مرتکب است.

3-جرم قتل خطای محض

در قتل خطایی، مرتکب نه قصد فعل بر مجنی علیه را داشته و نه قصد نتیجه بر روی آن. مانند آن که شخصی، تیری را به قصد شکار رها کرده و به فردی برخورد کرده و سبب کشته شدن فرد می شود. لذا از آن جهت که مرتکب هم در فعل و هم در قصد خطا کرده، در صورت قتل، چنین قتلی را قتل خطایی گویند. مثالهای زیر از موارد قتل خطای محض است:

الف) قتل توسط کودک (خطای محض)

ب) قتل در حال خواب یا بیهوشی

پ) قتل به وسیله صغیر و مجنون

ت) ارتکاب جرم در اثر اشتباه و خطاء شخص: مثل اینکه شخص تیری را به قصد شکار رها می کند اما به انسان اصابت می کند.

نکته) در حالت (الف) و (پ) مرتکب هرگاه، آگاه و متوجه باشد که رفتار او نوعاً باعث جنایت بر دیگری میشود جرم قتل عمد محسوب می شود.

چنانچه در زمینه انواع قتل در قانون مجازات اسلامی و احکام مربوط به آن سؤالاتی برای شما پیش آمده است یا در تنظیم و اجرای مفاد آن نیاز به راهنمایی دارید، مشاورین و وکلای مجرب ما در کانون وکلای آسیا پاسخگوی سوالات شما خواهند بود.