امور حسبی

امور حسبی چیست؟

• امور حسبی در لغت
در لغت واژه “حِسَبه” از واژه احتساب گرفته شده به معنای شمردن و شمارش و حسبه به معنای پاداش و مزد به کار رفته است.
• امور حسبی اصطلاح فقهی و حقوقی
در اصطلاح فقهی باید گفت که حسبه به کارهایی گفته می شود که شخص یا نهاد خاصی متولی آنها نیست و از دیگر سو، می دانیم که خداوند راضی نیست این امور بر روی زمین بماند.
مثل سرپرستی اطفال بی سرپرست، حفظ اموال آنان، حفظ اموال شخص غایب، درخواست حجر و….
لذا باید گفت حسبه به اموری گفته می شود که دادگاه ها بدون ملاحظه این که در آنها اختلاف و مرافعه ای وجود دارد یا ندارد وارد رسیدگی می شوند و اخذ تصمیم می کنند.
درست است که همانطور که در مقدمه گفتیم امور حسبی مبتنی بر دعوا نیستند.
اما در برخی موارد با اینکه از امور حسبی به حساب می آیند اما بوی مرافعه و دعوا می دهند مثل موردی که در ماده ۹۶ این قانون آمده است مبنی بر اینکه محجور ممیز می تواند از قیم برای خرجی ندادن شکایت کند.
و یا درباره این که ولی قهری خیانت کرده یا اینکه قیم یا وصی این گونه است مواردی برای اعتراض و شکایت پیش بینی شده است.
رسیدگی به امور حسبی تابع قانون امور حسبی است و در جایی که این قانون حکم ندارد طبق آیین دادرسی مدنی عمل می شود.
مرجعی که به امور حسبی رسیدگی می کند حسب مورد ممکن است که دادگاه عمومی، شورای حل اختلاف و… است.
• تعریف امور حسبی در قانون
قانون امور حسبی مصوب سال ۱۳۱۹ در ماده یک این امور را چنین تعریف می کند:
امور حسبی اموری است که دادگاه‌ها مکلفند نسبت به آن امور اقدام نموده و تصمیمی اتخاذ نمایند بدون اینکه رسیدگی به آن‌ها متوقف بر وقوع اختلاف و منازعه بین اشخاص و اقامه دعوی از طرف آن‌ها باشد.
• امور حسبی شامل چه مواردی است؟
به طور کلی می توان امور حسبی را مرتبط با شخص و احوال شخصیه فرد مرتبط دانست مثل:
• قیمومت.
• ترکه متوفی.
• افراد محجور.
• افراد مفقود الاثر.
• تقسیم ارث.
• اجرای وصیت نامه.
انتخاب قیم برای کودکان بی سرپرست و… از مواردی هستند که قانون امور حسبی در آن به بیان حکم پرداخته است.
نتیجه گیری
امور حسبی همانطور که در بالا از جنبه های گوناگون آن را بررسی کردیم اموری هستند که غالبا مبتنی بر دعوا و منازعه نیستند و دادگاه به آن ها رسیدگی می کند که این امور بیشتر راجع به شخص و احوال شخصیه افراد می باشد مثل قیمومت، ترکه و موارد دیگر.
مقررات مربوط به این امور تابع قانونی با همین نام است یعنی قانون امور حسبی این قانون در سال ۱۳۱۹ به تصویب رسیده و همچنان لازم الاجرا می باشد.
قانون امور حسبی در ۳۷۸ ماده به بیان امور مربوطه می پردازد و اگر در این قانون در امری سکوت باشد باید طبق قانون آیین دادرسی مدنی عمل کرد.